Web'de Arama Yapma Sanatı

Bir önceki yazımızda web'de arama sanatının ilk bölümüne bakmıştık  buradan erişebilirsiniz. Blog yazımıza kaldığımız yerden devam edelim.

5. Neyi ne zaman kullanalım 

Web'de bulunan çok değişik araçları etkili bir şekilde kullanmayı öğrenebilirsiniz ancak unutmayınki aramanın en önemli kısmı internete bağlanmadan önce başlar. Hangi aracı ne zaman ve nerede kullanmayı bilmek çok faydalıdır. Burada ne zaman derken günün saati belirtilmek istenmektedir. Yani sorguyu günün hangi saatinde yaptığınız önemlidir. 

5.1 Normal ve Gelişmiş arama tutarsızlıkları ve tuhaflıkları 

Bir çok arama motoru "normal" ve "gelişmiş" (advanced) arama maskelerine sahiptir ve gelişmiş arama normal arama'dan tamamen farklı sonuçlar vermektedir. Örnek olarak Altavista'da (Eylül 2000'de) +how to search +hints sorgusunu "normal" sorguyla aradığınızda 1999 sayfa getirmesine karşın aynı sorguyu "gelişmiş" modda yaparsanız sadece 2 tane sayfa elde ediyorsunuz!!!
Daha da ilginci eğer aynı sorgu terimlerinin yerini değiştirirseniz , +hints +"how to search" şeklinde, "gelişmiş" arama size 8 sayfa verecektir! 

5.2 Sınıflandırılmış Dizinler (Directories) ve Arama Motorları 

Web'de iki tane ana arama aracı mevcuttur. Bunlar Yahoo, Open Directory yada LookSmart gibi sınıflandırılmış dizinler ve Altavista, HotBot gibi arama motorlarıdır. Sınıflandırılmış dizinler kategorize edilmiş listelerden oluşur ve sitelerin kısa açıklamalarını içerirler. Web site sahiplerinin sitelerini göndermeleri ile düzenlenir kategoriler. Sınıflandırılmış dizinler belli sayfalara erişmek için bir yardımcı olarak size yardımcı olurlar. Ancak belirli bir konuda çok hızlı bir şekilde bilgiye erişmek için arama motorları kullanılır. Modern arama motorları bir sayfadaki tüm kelimeleri kayıt eder ve eğer nasıl elde edebileceğinizi biliyorsanız çok yararlıdır.
Sorgularımızda çok nadir kullanılan kelimeleri seçersek milyarlarca sayfa arasında istediğimiz tek bir sayfayı ayırabiliriz. Nedeni çok basittir, web büyük bir kütüphanedir ve sorgunuz ne kadar az kullanılan ve olağan dışı ise aradığınız bilgiyi o kadar kolay bulabilirsiniz.
Yazım hataları da başka bir etkendir. Örnek olarak "you will get" sorgusunu aradığınızda milyonlarca sayfa bulursunuz ancak "you woll get" yazarsanız sadece bir tane sayfa bulursunuz.
Tabiki bilgiye erişmek için dizinler ve arama motorları kullanılan tek yol değildir. Bunlardan başka seçenekler de vardır. Aradığınız bilginin kategorisine göre kullanacağınız aracı seçmelisiniz. Şimdi bunlardan bazılarını görelim: 

Geniş konularda , "Combing hakkında bilgi", "Arama stratejileri ile ilgili bilgi", "web'in gerçek büyüklüğü hakkında bilgi" gibi sorular için Dizinler+ Arama motorları + Haber grupları + Kişisel sayfalar 

Nadir konularda, "belirli arama motorlarının kullandığı algoritmalar hakkında bilgi", "kendi arama bot'umda kullanabileceğim aynak kodu örneği", "yeni bir arama algoritması ile ilgili bilgi" gibi konular için Arama motorları + Meta-Arama motorları + Haber grupları + Mesaj Tahtaları + Mail Listeleri + Kişisel sayfalar 

Toplumsal konularda (insanların üzerinde konuştuğu konularda), "warez aramalarda yeni ipuçları", "yeni arama bot'u yazanlar var mı?" gibi konularda Usenet aramalarını +Mesaj Tahtalarını + Mail listeleri 

kullanılmalıdır.

Web'de arama dünyasına dalmadan önce her zaman kendinize bir sorun, "başka birisi bunu benim için yaptı mı?" diye. Buna Combing deniliyor. Aradığınız bilgiyi daha önce aramış olan insanları aramak çok ilginç sonuçlar verebilir. Bunun için Mesaj tahtaları, özel sayfalar ve tüm usenet dünyasını bu iş için kullanabilirsiniz. 

5.3 Belirli gereksinimler üzerinde yoğunlaşmak 

Internet üzerinde araştırma yapmanın en iyi yolu belirli gereksinimler üzerinde yoğunlaşmayla olur. Aksi taktirde bir hayat boyu faydasız linkler arasında sürüklenip durabilirsiniz! 

İyi bir kural: Eğer 15 dakikadanaz bir süre içinde aradığınız konuya ulaşamazsanız yada hiç yaklaşamazsanız arama stratejinizi değiştirmeniz iyi olacaktır. 

Bir arama işlemini 5 ana kısma bölebiliriz: 

Hazırlık, arama stratejisinin belirlenmesi
Başlama safhası (zayıf bir sinyal),
Eleme ve düzeltme safhası,
Yaklaşma (küçük düzeltmeler, çok güçlü sinyal),
Kapanış (en son safha, sinyal üzerinde hiç bir gürültü yok) 

Buradaki ana amaç hedefi bir seferde net bir şekilde bulmaktır. Buradaki her safha belirli karakteristiklere sahiptir ve belirli bir bilgi birikimi gerektirir. Fakat tüm safhalarda gerekli olan global bir parametre vardır. Bu parametre belkide en önemli olandır: her zaman takip edilen iz üzerinde kalabilme kapasitesi.
Sielaff'ın da dediği gibi "her zaman belirli gereksinimleriniz üzerinde yoğunlaşınız. Aksi taktirde bütün hayatınızı ilginç fakat faydasız link adaları arasında sürüklenerek geçirebilirsiniz". Mesela kendi web arama bot'unuzda kullanmak için bir script kaynak kodu ararken durup IRC-bot'lar hakkında bulduğunuz çok ilginç bilgileri okumaya kalkmayın. Bu hepimizin yaptığı bir hatadır aslında. Normalde 10-15 dakikada bulmamız gereken konular üzerinde bazen saatlerce araştırma yaptığımız olmuştur. Bunun nedeni insanın bir işi yaparken ilgisini çeken diğer konulara yönelmesidir. Onun için bir iş yaparken , hele hele bir derya olan web'de arama yapıyordanız aradığınız konudan başka hiçbir konuya yönelmemeniz gerekiyor. Zira bunu yapacak olursanız yöneldiğiniz konudan da başka bir konuya yönelebilirsiniz ordan da başka bir konuya ve sonunda bakarsınız ki esas aradığınız konunun tamamen dışına çıkmışsınız!!! 

6. Bağlantı Sorunları 

Arama yaparken yavaş bağlantı bir kabustur. Binlerce nedenden dolayı internet bağlantınızı kontrol etmek isteyebilirsiniz. Şimdi özel yazılım kullanmadan sadece sisteminizde bulunan araçlarla bunu nasıl yapacağımızı görelim:
Karşılaşacağınız ana sorunlar yavaş bağlantı, beklenmedik hat kopmaları, orda olduğunu bildiğiniz halde bir web sayfasına erişememeniz olabilir. Tüm bunların nedeni nedir? Kim bilebilir? kendi bilgisayarınız mı? telefon hattınız mı? yada servis sağlayıcınız mı? yada ulaşmak istediğiniz site mi? tüm bunların biri yada bir kaçı neden olabilir. Problemi nasıl belirleyeceksiniz?
Arama işleminde bu çok önemli olduğu için bazı ip uçları verelim. Bu tür problemleri belirlemek için binlerce program vardır fakat çoğu zaman bunları kullanmak bile gerekmeyebilir. Sadece kendi PC'niz içindeki araçlar yeterli olmaktadır. 

6.1 Internet bağlantı hızınız ne kadar hızlı? 

Kolayca cevap verilebilecek bir soru değildir. Çevirmeli (dial-up) bağlantılar ilk bağlantı hızını verirler. Bunun için sistem tray'inde bulunan bağlantı ikonuna sağ tuşla tıklayın ve menüden status'ü seçin. Burada ISS ile yapılan ilk bağlantı hızını görebilirsiniz. Fakat bu gerçek bağlantı hızınızı göstermez zira gerçek bağlantı hızınız zamanla değişebilmektedir. Ancak online bağlantı hızınızı test edebileceğiniz siteler vardır.
Yada sistem monitor'dan ISS ile aranızdaki bağlantıyı sürekli olarak takip edebilirsiniz. Bunun için Accessories-system tools'a girebilirsiniz. Eğer yüklü değilse Program Ekle/Kaldırdan sistem monitorunu yükleyebilirsiniz.
Sistem monitoru kullanılarak bağlantı hızınızı devamlı kontrol altına alırsınız ve bağlantı sorunlarını çok kolay bir şekilde belirleyebilirsiniz. Alınan byte'lar gönderilen byte'lar, hatalı veriler... bilgilerine bakarak hatanın nerden kaynaklandığını anlayabilirsiniz. 

6.2 Ping işlemi 

Internet browser'ınız çalışıyor ancak istediğiniz sayfayı yükleyemiyor. Bunun nedenini ping işlemi ile bulabilirsiniz. Bunun için o meşhur DOS ekranını kullanmanız gerekecektir. DOS komut satırında : 

ping altavista.com 

yazarsanız bu sunucunun ayakta olup olmadığını test edebilirsiniz. Eğer karşı taraftan cevap gelirse sunucu ayakta demektir. Eğer bağlantı kurulamazsa bir sorun var demektir. Ping komutunun verdiği bilgilere bakarsanız sitenin IP numarasını da verdiğini görebilirsiniz. Yani ping aynı zamanda bir ismi IP adresine çevirmek için de kullanılır. Ping komutunu -t seçeneği ile başlatırsanız "ping -t altavista.com" siz işlemi kesene kadar ping atmaya devam edecektir. Kendi ayarlarınızı kontrol etmek için kendi kendinize de ping atabilirsiniz 

ping 127.0.0.1 (127.0.0.1 adresi kendi bilgisayarınıza bir loopback adresidir.) 

Eğer bu komut hata verirse TCP/IP yada çevirmeli ağ ayarlarınızda bir sorun var demektir. Bunu gidermek için TCP/IP'yi tekrar yükleyin yada sadece çevirmeli ağı yeniden yükleyin. Daha da iyisi Windows sisteminizi pencereden aşağı atın ve bir Linux sistemi kurun. 

6.3 Web gecikmelerinin izlenmesi 

Internet gezgininde bir sayfa yüklemeye kalktığınızda aslında bu sayfa bir sürü sunucuyu geçip sizin bilgisayarınıza gelmek zorundadır. İşte sayfa bu yolculuk sırasında gecikmelere uğrayabilir yada size ulaşmadan tamamen kaybolabilir. Bu sorunları tespit edebilmek için tracert komutu kullanılır. tracert sadece ping'in daha güçlü bir halidir. sizin bilgisayarınızdan hedef sisteme ulaşıncaya izlenen tüm sunucuları ve bu sunucularda harcanan gecikme zamanını listeler. Bunun için: 

tracert altavista.com 

komutunu kullanabilirsiniz. Bu komutun sonucu olarak ekranda bir sürü sunucu ismi görürsünüz. Bu sunucular sizin bilgisayarınızla altavista.com sunucusu arasındaki sunuculardır. Komşularınızı tanımanız her zaman için iyidir. 

6.4 Ölü bağlantılar ve IP adresleri 

Web siteleri kolay akılda tutmak için network-everywhere.com gibi isimlere sahiptir. Ancak internet'te bu isimler bir şey ifade etmez bunun yerine IP numarası kullanılır. İşte bizim kullandığımız web isimleri aslında bir IP numarasına karşılık gelmektedir. Bu işlemi yapan yani bu ikisini birbirine çeviren sunucular vardır , DNS (Domain Name Server, Alan Adı Sunucusu). Internete bağlandığınızda servis sağlayıcınızda sizin bilgisayarınıza bir IP belirler ve bu numara her seferinde değişik olabilir. (dinamik IP deniyor buna) Internette bazı programlar, internet telefonları, chat programları..gibi... sizin IP numaranızı istemektedir. Bunun için bilgisayarınızın IP numarasını winipcfg.exe komutundan öğrenebilirsiniz. Bu komut Adaptör adresi, IP adresi, default gateway gibi bilgileri listeler.
Eğer Internet bağlantısını yaptığınız halde internet uygulamaları çalışmıyorsa WinIPcfg.exe programını çalıştırın ve default gateway kısmına bakın. Eğer burda 0.0.0.0 yada boş bir adres varsa bağlantınız sağlıklı bir şekilde yapılmamış demektir. Bunun nedeni servis sağlayıcısı olabilir yada çevirmeli bağlantı ayarlarınız bozuk olabilir. 

7. Opera Internet Gezgini 

Gezginler arasında önemli olabilecek bir çok değişiklikler vardır. Eğer bilgi arıyorsanız farklı bir browser seçebilirsiniz yada sayfa indirme hızını arttırmak için ekrandaki resimleri kapatıp açabilmek için başka gezginleri seçebilirsiniz. Bunun için en iyi yol tüm gezginleri denemenizdir. Böylece hangisinin hangi özellikleri olduğunu daha iyi görürsünüz ve değerlendirebilirsiniz. Fakat seçim yaparken programın dosya büyüklüğüne de bakın. Bunun nedeni yer sorunu olması değildir. Zira artık günümüzde diskler ucuzluyor ve kapasiteleri artıyor. Programın büyüklüğü ile ilgili bir sürü sorun olabilir. Bunlar: 

- büyük programlar göçmeye daha yatkındır, daha fazla hata içerirler ve diğer uygulamaları da etkilerler.
- büyük programlar daha kolay bir şekilde saldırıya uğrayabilir. Microsoft Explorer ve Netscape'te bulunan tehlikeli açıklar her zaman şişkin kodlarıyla doğru orantılı olmuştur. - büyük programlar güvenlik risklerini saklarlar.

Opera 3.0 (32 bit) O300e32.exe - 1.163.000 byte
Opera 3.20 (32 bit) O320e32.exe - 1.145.000 byte
Opera 3.60 (32 bit) O3260e32.exe - 1.361.000 byte
Netscape Navigator 3 n32e301p.exe - 5.923.328 byte
Netscape Navigator 4.2 n32e403.exe - 8.221.605 byte
Netscape Communicator 4.5 cc32e45.exe - 12.973.000 byte
Netscape Communicator 4.6 cc32e46.exe - 15.455.000 byte
Microsoft Explorer 4.0 cab dosyaları - 66.080.044 byte
Microsoft Explorer 5.0 cab dosyaları - 76.007.075 byte 

Bu listede Microsoft Explorer ve Netscape'in yeni özellikler eklendikçe ne kadar çok fazla şiştiğini görebiliyoruz. Ancak Opera takımı hem yazılıma yeni özellikler eklemeyi hem de dosya büyüklüğünü çok küçük tutmayı başarmaktadır. 

7.1 Versiyonlar ve koruma 

Opera'yı diğer gezginlere tercih etmenin büyüklükten başka nedenleri de vardır. Opera küçük program boyutunun yanında, internet ve local html sayfalarını yüklemede çok hızlı olması, bir çok ayarlanabilir seçeneğe sahip olması ve çok yönlü fonksiyonlara sahip olması gibi bir çok avantaja sahiptir. Operanın diğerlerinden farklı en belirgin özelliği resimleri iptal etme ikonunun olmasıdır. Bu ikonu kapayıp açarak o anda yüklenmekte olan sayfadaki resimleri yükleyip yüklememesini sağlayabilirsiniz. Bu aslında çok önemli bir özelliktir, zira çoğu web sayfası sizi bir sürü resimle boğacaktır ancak elinizin altında çok kolay bir şekilde resimleri kapatıp açabileceğiniz bir özelliğin olması bu gibi durumlarda çok işe yarar ve sayfayı çok hızlı bir şekilde yüklemenizi sağlar!!! Aslında bu özellik diğer interent gezginlerinde de var ama bunu sağlamak için bir sürü manüye girmek ve takrar çıkıp refresh etmek gerekmektedir!!! Çok can sıkıcı ve kullanışlı olmayan bir metod. Bu gezginlerin de böyle bir özelliği ana ekrana koymamaları çok garip aslında. Galiba ticari nedenler olabilir zira reklamlar ekrana genellikle resim olarak gelmektedir. En çok kullanılan bu gezginlerde böyle bir özelliğin kullanıcıların elinin altında olduğunu ve resim indirmeyi (en azından ana sayfalar için) kapattığını düşünürseniz hiç bir reklam görünmeyecektir!
Operayı kendiniz deneyip görmelisiniz. Menülerde gezinerek bir sürü orijinal özelliğinin olduğunu görebilirsiniz. Opera 30 günlük deneme sürümü ile birlikte gelmektedir. Ancak iyi bir bilgi avcısı iki dakika içinde Opera seri numaralarını bulabilir!